Terörsüz dönemin eşiğinde: Türkiye ekonomik ve sosyal yükten kurtulabilir
PKK'nın silah bırakma ve örgütü feshetme kararı, yalnızca bir güvenlik meselesi olarak değil, Türkiye ekonomisi ve sosyal yapısı açısından da önemli bir dönüm noktası olabilir. Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, konuyu kapsamlı bir çerçevede ele aldığı yazısında, 40 yılı aşkın süredir süregelen terörün Türkiye’ye yüklediği devasa ekonomik ve insani maliyeti detaylarıyla ortaya koydu. Bakır’a göre, bu karar, ülkenin önümüzdeki süreçte kalkınma, eşitlik ve istikrar yolculuğunda yeni bir başlangıca kapı aralayabilir.
Devasa bir mali yükün sonu olabilir
1984 yılında Eruh ve Şemdinli’deki ilk saldırılarla başlayan PKK terörü, bugüne kadar Türkiye’ye yalnızca doğrudan güvenlik harcamaları açısından değil, dolaylı yollarla da büyük maliyetler yükledi. İçişleri Bakanlığı’nın verilerine atıfta bulunan Bakır, 1984–2019 yılları arasındaki hesaplanabilir ekonomik kaybın 3,7 trilyon TL’yi bulduğunu belirtti. Savunma harcamaları, cephane, zırhlı araçlar, operasyonlar gibi doğrudan giderler toplamda 700 milyar dolara ulaştı. Bu rakam Türkiye’nin 2024 yılı gayrisafi yurt içi hasılasının yarısından fazlasına denk geliyor.
Yatırımlar gölgelendi, bölgesel eşitsizlik derinleşti
Bakır, sadece ekonomik değil, aynı zamanda sosyal kalkınmanın da terör ortamından ciddi şekilde etkilendiğini ifade ediyor. 2012'de uygulamaya konulan bölgesel teşvik sistemine rağmen Doğu ve Güneydoğu'daki 16 il, teşvikli yatırımlardan yalnızca %4,6 oranında faydalanabildi. Bu durumun en temel sebebi ise yatırımcıların güvenlik endişeleri nedeniyle bölgeye yönelmemesi.
Göç dalgaları ve gelir uçurumu
Terör eylemleri, özellikle son on yılda bölgeden büyük göçleri tetikledi. TÜİK verilerine göre, 16 ilden toplamda 1 milyondan fazla insan göç etti. Göç veren iller arasında Van, Ağrı, Şanlıurfa ve Diyarbakır başı çekiyor. Türkiye ekonomisine katkı oranı %5,4’te kalan bu illerin kişi başına gelir düzeyi ise ülke ortalamasının üçte birine kadar gerilemiş durumda.
Yatırım potansiyeli örneklerle gözler önüne serildi
Bakır, teröre karşı harcanan 700 milyar dolarlık kaynağın alternatif kullanım senaryolarına da yazısında geniş yer verdi. Örneğin bu bütçeyle:
- 117 adet Yavuz Sultan Selim Köprüsü,
- 189 bin kilometrelik hızlı tren hattı,
- 1.750 şehir hastanesi,
- 2,8 milyon konut,
- 778 bin güneş enerjisi santrali,
- 2.000 okul yapılabileceği hesaplanıyor.
Demografik denge ve kayıplar
Terörün yol açtığı demografik değişim de azımsanacak düzeyde değil. 40 yılı aşkın süre zarfında 14.902 güvenlik personeli şehit olurken, toplam can kaybı 60 bini geçti. Ayrıca 30 binden fazla kişi gazi oldu.
Yeni bir sayfa açılabilir mi?
Naki Bakır, yazısının sonunda bu sürecin, daha önce yaşanan başarısız ateşkes girişimlerinin aksine kalıcı bir barışla sonuçlanması halinde Türkiye’ye sadece ekonomik değil, toplumsal ve siyasal düzlemde de büyük kazanımlar sağlayabileceğini ifade ediyor. Hem doğrudan maliyetlerin azalması hem de göç, istihdam, gelir adaleti gibi alanlarda yaşanacak iyileşmeler, ülkenin kalkınma potansiyelini katlayabilir.